Innoveren met natuurlijk kapitaal vraagt om ruimte in regelgeving

10 mei 2016

Voor ondernemers en overheden die concreet aan de slag willen met natuurlijk kapitaal kan bestaande economische en ecologische regelgeving zowel een kans zijn als een belemmering. Zo biedt de wet Bedrijveninvesteringszones (BIZ) mogelijkheden voor het realiseren van natuur op bedrijventerreinen. Aanpassing van regelgeving kan gewenst zijn, vooral om koplopers meer ruimte te bieden.

Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft in vijftien casussen onderzocht welke rol regelgeving speelt en kan spelen bij het verbinden van economie en natuur. Het onderzoek laat zien dat actoren tegen heel verschillende regels aanlopen, op heel verschillende terreinen en met een heel verschillend karakter. Een eerste type regelgeving heeft als doel het beschermen van biodiversiteit, zoals de Ecological Focus Areas in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Een tweede groep van regelgeving is specifiek gericht op het zekerstellen van bepaalde ecosysteemdiensten, zoals het borgen van waterveiligheid in het Deltaprogramma. Bij het derde type gaat het om het bevorderen van duurzaamheid in het algemeen, waarbij de relatie met ecosysteemdiensten wat losser is. Een voorbeeld is de Milieueffectrapportage. Tot slot is er regelgeving die niet gericht is op ecosysteemdiensten, maar die onbedoeld wel kansen of belemmeringen mee kan brengen. Een voorbeeld zijn de kansen voor natuur onder de wet BIZ. Deze wet schept extra mogelijkheden voor bedrijven om samen te investeren in hun omgeving.

Expliciete aandacht voor ecosysteemdiensten
In de regelgeving blijkt regelmatig sprake van uitruil van ecosysteemdiensten. Zo schrijven distelverordeningen voor dat perceelranden en slootkanten gemaaid moeten worden om te voorkomen dat distels zich verspreiden op de akkers. Daardoor zijn minder gewasbeschermingsmiddelen nodig om de distels te bestrijden, maar gaan ook ecosysteemdiensten van de perceelranden verloren, zoals plaagbestrijding en waterzuivering. Door een focus op specifieke – in dit geval ongewenste – soorten, wordt integrale verbetering van het systeem en duurzaam gebruik van ecosysteemdiensten juist moeilijker. Wellicht onbedoeld en mogelijk ook ongewenst.

Om ongewenste uitruil van ecosysteemdiensten te voorkomen, verdient het aanbeveling om bij het ontwikkelen van regelgeving expliciet aandacht te besteden aan ecosysteemdiensten en natuurlijk kapitaal. Als die in beeld zijn, kan een heldere afweging worden gemaakt over de in de regeling voor te schrijven maatregelen.

Ruimte voor koplopers
Kansen op het gebied van regelgeving en ecosysteemdiensten zien de onderzoekers vooral in het bieden van ruimte aan koplopers. Bestaande regelgeving is vooral gericht op het voorkomen van negatieve effecten van economische activiteiten op natuurlijk kapitaal. Koplopers focussen juist vaak op de positieve effecten. Zij komen met innovatieve, natuurlijke oplossingen voor bestaande problemen. Vaak gaat het om win-win situaties waar natuur en economie elkaar versterken. Voor deze innovaties is het nodig om de ruimte binnen bestaande regelgeving inzichtelijk te maken, ook waar deze niet direct gerelateerd is aan ecosysteemdiensten.