Otters nog steeds aanwezig in Gelders rivierengebied

27 dec 2015

In augustus werd gemeld dat mogelijk de laatste otter in Gelderland was doodgereden. Dat gold misschien voor de regio Doesburg, maar niet voor het gehele rivierengebied. Dat bleek wel, omdat een week later alweer sporen werden waargenomen. Ook de resultaten afkomstig van het spraintonderzoek door Alterra laten zien dat enkele otters zich ophouden in het rivierengebied.

Het gaat beter met de otter in Nederland, vanuit de Wieden en de Weerribben verspreidt de otter zich steeds verder over Nederland. De Nederlandse otterpopulatie wordt nu geschat op circa 160 dieren. Met het toenemend aantal otters neemt helaas ook het aantal dode otters als gevolg van aanrijdingen toe. Bovendien laat de populatie een smalle genetische basis zien waardoor inteelt dreigt.

ARK Natuurontwikkeling en het Wereld Natuur Fonds werken samen met provincie Gelderland, waterschappen en andere organisaties aan de terugkeer van de otter in het rivierengebied. Speerpunten zijn het veilig maken van kruispunten van wegen met watergangen en het uitzetten van otters. Met het uitzetten van otters ontstaat een bredere genetische basis van de Nederlandse otterpopulatie zodat inteelt kan worden voorkomen.

Groot was de verrassing toen in januari 2014 een otter opdook in de Ooijpolder bij Nijmegen. Dit was de eerste otter na een afwezigheid van zestig jaar in dit gebied. In februari volgde een tweede otter, nu in de nabijgelegen Rijnstrangen.

Om de smalle genetische basis van otters in Nederland te versterken zijn in mei 2014 twee otters bijgeplaatst in de Rijnstrangen en in juni een otter in de Duursche waarden bij Zwolle.

Resultaten onderzoek
Onderzoek naar otters vindt voornamelijk plaats door het verzamelen van uitwerpselen van otters, de zogenaamde spraints. In de winter zijn spraints het beste te vinden. De verspreiding van de otter wordt gevolgd in het kader van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM) en wordt gecoördineerd door de Zoogdiervereniging. Vrijwilligers van CaLutra (de otter- en beverwerkgroep van de Zoogdiervereniging), Flora- en Faunawerkgroep Gelderse Poort en Niewold Wildlife Centre doen het veldwerk en hebben vorige winter in de omgeving van de Gelderse Poort tussen Nijmegen, Arnhem en Doesburg spraints verzameld. Deze zijn door onderzoeksinstituut Alterra geanalyseerd. De resultaten geven inzicht in het voorkomen van otters in het rivierengebied en laten bijzondere zwerftochten over grote afstanden zien.

De zwerfotter van de Rijnstrangen
Een otterman die in mei 2014 werd uitgezet in de Rijnstrangen werd hier tot half september met cameravallen waargenomen. Hierna leek het dier van de radar verdwenen. Uit DNA-analyse blijkt nu dat deze otter begin oktober in de Ooijpolder verbleef en half november terugkeerde naar de Rijnstrangen. Vervolgens werden in december spraints van deze otter bij Velp gevonden. Hoewel de werkelijk afgelegde route niet te achterhalen is, lijkt het op basis van DNA-sporen waarschijnlijk dat het dier tijdens deze zwerftochten in drie maanden tijd minstens twee maal de Waal, het Pannerdensch Kanaal en de IJssel heeft overgestoken. Het is bekend dat otters echte zwervers zijn, maar toch blijft dit een opmerkelijk staaltje zwerfgedrag.

Twee otters die in de winter van 2014-2015 opdoken langs de IJssel en in de Gelderse Poort blijken afkomstig uit Nationaal park Weerribben-Wieden, het kerngebied voor otters in Nederland. Het laat zien dat ze het Gelders rivierengebied weten te vinden. Een derde otter, eveneens afkomstig van de Weerribben-Wieden, werd gemeld als verkeersslachtoffer bij Windesheim.

De resultaten laten zien dat de bijgeplaatste otterman in de Rijnstrangen bijdraagt aan verbreding van de genetische basis van de otter in Nederland. En mogelijk geldt dat ook voor de overige twee dieren die niet met het spraintonderzoek zijn opgemerkt. Het is bekend dat circa 25% van de aanwezige otters wordt gemist met spraintonderzoek, met name in gebieden met lage dichtheden.

Otter uitgestorven en weer terug

In augustus werd gemeld dat mogelijk de laatste Gelderse otter was doodgereden. Gelukkig werd begin september een otter gezien bij Velp. Deze waarneming en de vondst van verse spraints in november laten zien dat er nog steeds otters in de Gelderse Poort en omgeving actief zijn.

Ook komende wintermaanden gaan vrijwilligers weer op zoek naar sporen van otters. DNA-onderzoek naar spraints zal dan in 2016 meer duidelijkheid geven over welke otters waar leven.
Aanrijdingen

Het verkeer is doodsoorzaak nummer één onder otters! Van de uitgezette otters is geen enkel dier gemeld als verkeersslachtoffer. Helaas zijn er wel andere otters doodgereden.

In augustus 2014 werd een otter, die in januari opdook in de Ooijpolder, doodgereden bij de Pleijroute in Arnhem en een tweede otter in december bij Rheden. Dit dier was afkomstig uit de Oude IJssel. In augustus 2015 werd een otter doodgereden op de A12 bij Duiven. De herkomst van dit dier is nog onbekend.

Om aanrijdingen zoveel mogelijk te voorkomen hebben provincie Gelderland, Waterschap Rijn en IJssel, Waterschap Rivierenland en natuurbeheerders de afgelopen jaren geïnvesteerd in het voorkomen van aanrijdingen. Zo zijn rasters geplaatst langs en loopplanken aangebracht onder gevaarlijke wegen. Sterfte in het verkeer zal echter nooit 100% kunnen worden voorkomen.