Nieuwe werkwijze provincie Utrecht verenigt belangen verduurzaming en natuur

10 maart 2022

Provincie Utrecht ondersteunt gemeenten bij de uitvoering van hun verduurzamingsopgave, maar heeft op basis van de Wet natuurbescherming ook de plicht zeldzame diersoorten te beschermen. In spouwmuren zijn vaak (beschermde) vleermuizen aanwezig, die door isolatie gedood kunnen worden. Met een nieuw ontwikkelde methodiek wordt het inwoners van deelnemende gemeenten eenvoudiger gemaakt de aanwezige dieren bij isolatie te beschermen, zoals wettelijk is vereist. Hiermee wordt een unieke brug geslagen tussen ambities voor verduurzaming en natuur.
huismussen met nestkast

In Nederland worden momenteel jaarlijks duizenden huizen voorzien van onder meer spouwmuurisolatie. De isolatie zorgt voor CO2-reductie én een lagere energierekening. Het is daarmee een belangrijk onderdeel van de energietransitie. Maar in spouwmuren en onder daken, leven vaak vleermuizen en vogels. Het vullen van een spouwmuur met isolatiemateriaal kan dodelijke gevolgen voor deze dieren hebben. Bovendien is de spouwmuur na isolatie niet meer toegankelijk als verblijfplaats voor de dieren. In de Wet natuurbescherming is opgenomen dat het doden en verstoren van beschermde diersoorten en het wegnemen van hun verblijfplaatsen verboden is. De provincie moet daar toezicht op houden. Om aan de eisen van de wet te voldoen, moet voorafgaand aan isolatie onderzoek gedaan worden naar de aanwezigheid van beschermde diersoorten. Vervolgens moet bij de provincie een ontheffing worden aangevraagd om na de nodige voorzorgsmaatregelen, toch te kunnen isoleren. Dit onderzoek kan per individuele woning gedaan worden, maar de kosten hiervoor zijn hoog. Deze verplichting wordt daarom door particulieren als een probleem ervaren.

Soortenmanagementplan
Om particulieren te ontlasten in deze wettelijke verplichting, biedt de provincie al sinds 2017 gemeenten de mogelijkheid om voor de hele gemeente één overkoepelend onderzoek te doen en één ontheffing aan te vragen. Hierdoor is onderzoek per woning niet meer nodig en besparen inwoners, maar ook woningcorporaties, veel tijd en geld. Inwoners en woningcorporaties kunnen dan gebruikmaken van de ontheffing van de gemeente. De gemeenten Zeist, Wijk bij Duurstede en Amersfoort hebben bijvoorbeeld al een dergelijke ontheffing. Als een gemeente zo’n 'soortenmanagementplan' (SMP) opstelt draagt de provincie hier financieel aan bij. Het doen van dit ecologisch onderzoek voor een SMP duurt twee jaar, maar gemeenten moeten nú aan de slag met hun verduurzamingsopgave. De provincie Utrecht geeft daarvoor een kortetermijnoplossing ontwikkeld.

Pre-soortenmanagementplan als tijdelijke oplossing
De provincie Utrecht heeft een methodiek ontwikkeld die al tijdens de ontwikkeling van een SMP ingezet kan worden. De nieuwe methodiek is onderdeel van het provinciaal beleid en geeft gemeenten de mogelijkheid een tijdelijke ontheffing aan te vragen op basis van een 'vooruitlopend' pre-SMP. Voorwaarde is dan uiteraard wel dat gestart wordt met het uitgebreide gemeentelijk onderzoek zodat er over twee jaar een SMP is.

Deze pre-SMP-methodiek zorgt dat er tijdens isolatie geen dieren gedood worden en voldoende verblijfplaatsen beschikbaar blijven. Wij noemen dat 'natuurvriendelijk isoleren'. Zo worden bijvoorbeeld flapjes opgehangen die zorgen dat vleermuizen wel uit een spouwmuur kunnen vliegen, maar niet terug in de spouwmuur kunnen. Vier dagen na het bevestigen van dergelijke flapjes, kan veilig geïsoleerd worden. Hiervoor is inzet van gemeenten, isolatiebedrijven en inwoners zelf nodig. Zo kan de verduurzaming van particuliere woningen doorgaan, maar worden de kwetsbare diersoorten beschermd.

Gedeputeerde Huib van Essen van Energietransitie: "Heel goed dat deze methode er nu is. Op deze manier kunnen gemeenten voortvarend aan de slag met het uitrollen van een wijkgerichte aanpak om hun woningen te verduurzamen en zo samen de CO2-uitstoot naar beneden te brengen."
Uniek

Deze pre-SMP-methodiek is nieuw en uniek in Nederland. Het brengt onze ambities op het gebied van verduurzaming en de verantwoordelijkheden voor de bescherming van natuur samen. Om de provinciale, maar vooral ook gemeentelijke, ambities voor verduurzaming van de particuliere woningvoorraad te realiseren, is een (pre-)SMP onmisbaar. Wij adviseren gemeenten om op korte termijn hiermee te starten en wij helpen hier graag bij.