'Hagenpreek' bij het Nederlands Instituut voor Ecologie

17 mei 2022

Heggen zijn belangrijk om ons landschap gezond en veilig te houden, zegt schrijver en landschapsonderzoeker Kenneth Rijsdijk. Maandag reikte hij het eerste exemplaar van zijn boek Heg uit aan directeur Geert de Snoo van het NIOO en aan Louise Vet, oud-NIOO directeur en voorzitter van het Deltaplan Biodiversiteit.

Kenneth Rijsdijk gaf in de ecologische tuin van het NIOO een 'hagenpreek' over heggen als voorwaarde voor een 'behaaglijk' landschap voor mens en natuur. Maar onder al die woordspelingen zat een serieus onderwerp: heggen laten zien hoe de mens wél goed omgaat met zijn omgeving. Hoe voorkomen we dat ze uit het landschap verdwijnen?

Eeuwenoude bescherming
De geschiedenis van heggen in Nederland gaat ver terug, zoals het woord 'hagenpreek' laat zien. De term wordt al gebruikt sinds 1619, en verwijst naar de tijd toen protestanten hun geloof stiekem in de open lucht moesten belijden. “Heggen zijn eeuwenoude landschapselementen", benadrukt Rijsdijk.

"Ze zorgen voor vergroting van de biodiversiteit, plaagbestrijding en bescherming tegen overstromingen en besmettelijke ziektes. Daarnaast slaan heggen koolstof en water op, gaan ze de verspreiding van ammoniak en pesticiden tegen, en verlagen de temperatuur in het landschap."

De auteur werkt bij het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteemdynamica (IBED) van de UvA. Hij onderzocht de afgelopen drie jaar de rol en functie van heggen in ons landschap. Daarvoor deed hij onderzoek in het veld én bestudeerde hij oude kaarten en schilderijen, om te zien hoe het Nederlandse landschap er vroeger uitzag.

Deltaplan biodiversiteitsherstel
Heggen kwamen algemeen voor in landbouwgebieden, maar in de vorige eeuw veranderde dat. Van de 200.000 strekkende kilometer heg is nu nog minder dan 30 procent over. En nog steeds worden heggen geruimd. "Dat is een van de redenen waarom het zo slecht gaat met de natuur in Nederland", zegt Rijsdijk.

In 'Heg, een behaaglijk landschap voor mens en natuur' brengt hij meer dan 20 belangrijke functies van heggen aan het licht. Zijn pleidooi om heggen weer in te voeren in Nederland sluit naadloos aan bij het Deltaplan Biodiversiteit: een brede coalitie van natuurorganisaties, boeren, wetenschappers, banken en bedrijven die sinds 2019 de handen ineenslaan om natuurverlies om te buigen in herstel.

De voorzitter van het Deltaplan, Louise Vet, nam daarom bij het NIOO het eerste exemplaar van Heg in ontvangst, en legde uit welke rol heggen kunnen spelen bij biodiversiteitsherstel. Zo past de dooradering van het landschap met heggen uitstekend bij de huidige opgaven rond stikstof, CO2-opslag, en droogtebestrijding. Publieke gelden én vernieuwing van gemeenschappelijk landbeleid kunnen daarbij voor de broodnodige steun zorgen.

Perfect decor
Bij het NIOO zijn heggen al vanaf het begin als belangrijk element in de tuinaanleg gebruikt: een soort ecologisch prikkeldraad, in plaats van metalen hekwerk. De boekpresentatie eindigde daarom met een rondleiding door de 'architect' daarvan, landbouwkundige Lex Roeleveld van Bureau Heggen: van de typisch Nederlandse vlechtheggen - waar ieder jaar door vrijwilligers een stukje verder aan wordt gewerkt - tot aan de traditionele Texelse 'tuunwal'.

Wat voor decor zou immers beter passen bij de gepassioneerde hagenpreek van Rijsdijk? Of zoals de auteur zelf zei: een "heggenwalhalla"! Het boek Heg, een behaaglijk landschap voor mens en natuur is gemaakt in samenwerking met de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap (VNC). Bestellen en meer informatie: https://www.bornmeer.nl/winkel/heg/