Natuur brengt de mens tot rust

Natuur brengt de mens tot rust. Daar is wetenschappelijk geen speld meer tussen te krijgen. En rust is van groot belang voor de gezondheid. Er is daarom alle reden om de relatie tussen natuur en gezondheid heel serieus te nemen. Dat stelde Fred Woudenberg op het jaarlijkse Voorjaarsforum van Vereniging Natuurmonumenten. Woudenberg is voorzitter van de commissie Natuur en Gezondheid van de Gezondheidsraad.

De komende maand presenteert de Gezondheidsraad een rapport over het wetenschappelijk onderzoek dat is verricht naar het verband tussen natuur en gezondheid. Woudenberg presenteerde op het Voorjaarsforum de belangrijkste conclusies. Iedereen voelt intuïtief weliswaar aan dat een verblijf in de natuur goed voor hem is, maar het is onduidelijk hoe dat komt. De Gezondheidsraad heeft vastgesteld, aldus Woudenberg, dat naar de directe relatie nauwelijks wetenschappelijk onderzocht is verricht. Dat neemt niet weg dat de indirecte verbanden bijzonder sterk zijn. Vaststaat, zo stelde Woudenberg, dat natuur rustgevend is. Ook zijn er aanwijzingen dat natuur mensen stimuleert om in beweging te komen. Verder bevordert natuur het aangaan en onderhouden van sociale contacten. Ook heeft de raad geconstateerd dat natuur een geweldige plek biedt aan kinderen om te spelen. Dat is voor de ontwikkeling van hun motoriek en hun fantasie erg belangrijk; het zorgt voor een grotere zelfbeheersing en vermindert de agressiviteit. Ten slotte blijkt natuur een grote rol te spelen in de zingevingsvragen van volwassenen.

Natuur biedt extras
Al deze positieve effecten van natuur op de geestelijke en lichamelijke gezondheid van de mens kunnen ook op andere manieren bereikt worden, aldus Woudenberg. Je kunt sporten in een fitnesscentrum, sociale contacten opdoen in de kroeg, tot rust komen voor de tv en bij Jomanda te rade gaan voor zingeving. Maar natuur biedt iets extras. En dat zit in m in het gegeven dat de natuur alles in één heeft. Bovendien gaat het vanzelf; dat is toch de genetische werking. Vanwege deze beide factoren, is het heel efficiënt en kostenbesparend. Ook al staat dan niet wetenschappelijk vast dat er een directe relatie tussen natuur en gezondheid bestaat, het indirecte bewijs is zo overtuigend dat overheid, zorg- en natuurorganisaties ermee aan de slag moeten, zo vond Woudenberg. Er is nog veel onderzoek nodig. Met name over hoe veel gezondheid de natuur kan leveren en over welk type natuur nodig is, moeten we meer weten. Maar daar moet niet opgewacht worden. De relatie is duidelijk genoeg om er werk van te maken. Vooral als het gaat om het realiseren van natuur in en rondom de steden kan er meteen aangepakt worden.

Andere bewindslieden attenderen
Staatssecretaris Clemence Ross-Van Dorp van VWS erkende de grote waarde die natuur voor de gezondheid en ontwikkeling van mensen heeft. Het advies van de Gezondheidsraad noemde ze van groot belang. We kunnen niet om adviezen van de raad heen. De raad heeft net niet de status van Onze Lieve Heer, maar het zit er dicht bij. Toezeggingen over financiële bijdragen deed ze niet. Wel stelde ze dat ze de relatie tussen natuur en gezondheid bij haar collega-bewindslieden onder de aandacht zal brengen, met name bij minister Dekker van ruimtelijke ordening. En waar ik kan, zal ik op mijn beleidsterrein de kar trekken.

Voorlichting aan huisartsen
Ook voor zorgorganisaties is het advies van de Gezondheidsraad reden om meer aandacht te geven aan de rol van natuur bij de gezondheid van mensen. Voorzitter Bas Vos van de Landelijke Huisartsenvereniging stelde dat hij graag in samenwerking met Natuurmonumenten een voorlichtingscampagne voor zijn achterban wil opzetten. Want huisartsen zijn zich niet of nauwelijks bewust van het belang van natuur, aldus Vos. Ze leren in hun opleiding wel hoe ze zo weinig mogelijk medicijnen kunnen voorschrijven en dat ze niet te snel moeten doorverwijzen naar specialisten, maar over de rol die natuur kan spelen horen ze niets. Vos zou graag zien dat huisartsen de beschikking krijgen over handzame overzichtjes van mogelijkheden in de omgeving van hun praktijk waar ze hun patiënten op kunnen attenderen.

Directievoorzitter Roger van Boxtel van zorgverzekeraar Menzis zag vooral in de preventieve zorg een rol voor natuur. Preventie komt meer en meer op de agenda. Logisch, want als verzekeraar moet je kijken hoe je je schadelast kunt beperken. Natuur is in dat proces een toegevoegde waarde. Dat geldt overigens ook voor de kwaliteit van leven van langdurig zieke mensen. Het ging Van Boxtel te ver om zijn verzekerden een korting op het lidmaatschap van Natuurmonumenten aan te bieden. Wel wil hij met de vereniging en andere zorginstellingen kijken naar vormen van samenwerking. We moeten slimme combinaties maken. Bewegen in de natuur is een thema waarmee je effectieve programmas kunt maken. En we zijn gestopt met voetbalsponsoring; misschien moeten we ns naar natuurorganisaties kijken. Door de heersende hokjesgeest in Nederland is het volgens Van Boxtel nooit tot samenwerking gekomen, hoezeer het ook voor de hand ligt. We moeten over onze eigen grenzen heen kijken. Het is nog onontgonnen terrein.

Op zoek naar samenhang
Voorzitter Herman Wijffels van Natuurmonumenten ging een stap verder. Dat er nu aandacht voor de relatie tussen natuur en gezondheid komt, duidt volgens hem op een omslag in de samenleving. De hokjesgeest, de afzonderlijke ontwikkeling van delen van de samenleving, op zijn grens. Sterker nog, het leidt tot vermindering van de kwaliteit van leven. We ontdekken, zo zei Wijffels, dat door die benadering essentiële verbanden zijn doorbroken. In reactie daarop ontstaat behoefte aan het herstellen van samenhang. We gaan kijken naar het geheel van systemen om van daaruit tot verbetering te komen. De grote opgave is om nieuwe verbindingen te maken. We moeten integrale vormen vinden voor de inrichting van onze leefomgeving. Als het gaat om gezondheid wil Natuurmonumenten voor de zomer initiatieven nemen om met de partijen in de zorgsector het thema verder te ontwikkelen.