Natuurnet uw kennismakelaar 

 
 
      


'Verhandelbare ontwikkelingsrechten' kansrijk nieuw instrument voor regionale verevening in ruimtelijk beleid

3 december 2004

De ruimtelijke ordening moet sneller en efficiënter verlopen, maar wel met behoud van kwaliteit. Dit is een van de uitgangspunten van de Nota Ruimte. Overheden zoeken naar manieren om dit te realiseren. Een kansrijk concept hiervoor zijn verhandelbare ontwikkelingsrechten. Dit concept biedt provincies en gemeenten een extra instrument om de Nota Ruimte door te voeren. Het past binnen het streven van minister Dekker naar versterking van de mogelijkheden voor grondbeleid op regionaal niveau. Daarnaast wordt de ruimtelijke kwaliteit op het platteland verbeterd, wordt de totstandkoming van woningbouwlocaties makkelijker en kan de agrarische sector een deel van haar vermogen liquide maken. In opdracht van de provincie Limburg onderzocht het LEI (onderdeel van Wageningen UR) samen met het Instituut voor Agrarisch Recht en met Knowhouse B.V. de mogelijke toepassing van dit instrument. De Limburgse gedeputeerde Driessen overhandigde de onderzoeksresultaten op 1 december aan de voorzitter van de VROM-raad, de heer Van der Veen.

De Nota Ruimte legt de primaire verantwoordelijkheid voor het landschapsbeleid bij provincies en gemeenten. In de Nota Grondbeleid en de Nota Ruimte zijn gedachten ontwikkeld over de bijbehorende instrumenten, die verder zijn uitgewerkt in de nieuwe Grondexploitatiewet. Tevens heeft het kabinet recent voorstellen gedaan om kostenverhaal en verevening bij regionale ruimtelijk ontwikkelingen mogelijk te maken.Om haar beleidsdoelen uit het Provinciaal Omgevingsplan Limburg te kunnen realiseren heeft deze provincie, aansluitend op bovenstaande ontwikkelingen, het concept verhandelbare ontwikkelingsrechten onder de loep genomen. Programma's met verhandelbare ontwikkelingsrechten vormen een veelbelovend nieuw instrument voor verdere ontwikkeling van het Limburgse platteland. Door middel van zulke rechten worden grondeigenaren in gebieden die niet mogen verstedelijken gecompenseerd vanuit gebieden die dat wel mogen. In de Verenigde Staten wordt dit instrument al jaren met succes gehanteerd.

In Nederland hebben ontwikkelings- en onderhandelingsplanologie recentelijk een sterke opgang gemaakt. In de praktijk wordt daaraan vormgegeven door allerlei concepten, zoals rood-voor-groen, nieuwe landgoederen, enz. Al deze, op de voor-wat-hoort-wat filosofie gebaseerde, gedachten hebben als bezwaar dat een wettelijke basis ontbreekt en dat er dus ook geen spelregels zijn. Verhandelbare ontwikkelingsrechten kunnen gezien worden als een systeem dat vooraf spelregels geeft voor ontwikkelingsplanologie.

Verhandelbare ontwikkelingsrechten zijn in Nederland in principe juridisch inpasbaar, mits de doelstelling van het programma expliciet wordt gerelateerd aan de doelen voor ruimtelijke kwaliteit in het landelijk gebied, zoals geformuleerd in provinciale omgevingsplannen. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het realiseren van de provinciale Ecologische Structuur, het bouwen van gemeenschapshuizen, het realiseren van grootschalig bos en natuur, en het beperken van verstening in het buitengebied. De dynamiek rond de verstedelijking biedt mogelijkheden voor het ontwikkelen van programma's met verhandelbare ontwikkelingsrechten, mits er een gerichte beleidsstrategie wordt ontwikkeld voor het geven van planologische ruimte.

De onderzoekers bevelen aan om de instelling van verhandelbare ontwikkelingsrechten mogelijk te maken; de Ontwerp-wet ruimtelijke ordening biedt daarvoor een goed uitgangspunt.